پیشینه بسیاری از شهرها در خراسان رضوی به لحاظ تاریخی موجب شده حفاران غیر مجاز در بسیاری مواقع چشم طمع به آثار تاریخی شهرهای این استان داشته باشند و این مکان‌های ارزشمند را جولانگاه تفحص غیر مجاز خود قرار دهند.
در همین خصوص فرمانده یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی به ایسنا گفت: دستگیری حفاران غیر مجاز از ابتدای امسال به نسبت مدت مشابه سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
سرهنگ محمدعلی مدیر افزود: متأسفانه آن‌گونه که باید برای اهمیت داشته‌ها و میراث چندین هزار ساله تبلیغ نمی‌شود، باید فرهنگ‌سازی مطلوبی صورت گیرد تا به جای حفاری‌های غیرمجاز برای حفظ آثار تاریخی تلاش کنند.
وی اظهار کرد: متأسفانه در حفاظت بهتر و بیشتر آثار تاریخی با کمبود شدید نیرو و امکانات مواجه هستیم، از شهریور ماه که روستاییان محصول را برداشت کرده و بیکار می‌شوند حفاری‌های غیر مجاز بسیار زیاد می‌شود، در این مدت نه تنها خودشان به دنبال کشف آثار تاریخی می‌روند بلکه راهنمای حفاران غیر مجاز نیز می‌شوند.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: توهم گنج این افراد را به سمت حفاری غیر مجاز سوق می‌دهد، در صورتی که اگر اقلام تاریخی هم باشند، تحت حفاظت نیروهای یگان میراث فرهنگی و نیروی انتظامی هستند.
وی بیان کرد: متأسفانه قانون قوی و محکمی نداریم که مقام قضایی با این متخلفان برخوردی جدی داشته باشد و این موجب شده قوانین، بازدارنده نباشند و با متهم برخورد جدی صورت نگیرد.
مدیر ادامه داد: طی سه ماهه ابتدای سال جاری حفاری غیر مجاز ۲۷ مورد، تخریب آثار تاریخی شامل سیلاب، باران، عوارض طبیعی توسط متخلفان ۱۶ مورد، دستگیری افراد متخلف ۳۹ نفر و ۶۰ مورد کشف آثار تاریخی داشته‌ایم.
وی اظهار کرد: حفاری غیر مجاز سال قبل ۱۲ مورد و امسال ۲۷ مورد، تخریب آثار تاریخی سال قبل یک مورد و امسال ۱۶ مورد و دستگیری حفاران غیر مجاز از ۲۶ نفر در سال قبل به ۳۹ نفر در سال جاری، کشف فلزیاب از ۵ مورد در سال قبل به ۷ مورد در امسال رسیده است.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی با اشاره به اینکه کشف آثار تاریخی در سال قبل ۱۵۶ قلم و امسال ۶۰ قلم بوده است، تأثیر انجمن‌های میراث فرهنگی را بسیار حائز اهمیت دانست و گفت: چون به لحاظ تعدد آثار نمی‌توانیم در هر روستا یک مأمور داشته باشیم به همین دلیل تا کنون بیشترین کشفیات و دستگیری که صورت گرفته به کمک انجمن‌های میراث فرهنگی بوده است.
مدیر اظهار کرد: هر جایی که بخواهد تخلفی صورت گیرد به خصوص در زمینه آثار تاریخی که تخریبشان موجب می‌شود دیگر به دست نیایند برخورد شدید و جدی برابر قانون و مقررات انجام می‌شود.
دستگیری ۸ حفار غیر مجاز در کاشمر
در ادامه رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کاشمر گفت: همان‌گونه که سودجویان آثار تاریخی در همه جا هستند؛ کاشمر نیز مورد تعرض حفاری‌های غیرمجاز سودجویان قرار گرفته است.
رضا یوسفی بیان کرد: اگر چه بر اثر پیمایش سطحی صورت گرفته محوطه‌های تاریخی و حتی ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد و دوران اسلامی در شهرستان کاشمر داریم، اما به دلیل اینکه ابتدا باید شرایط لازم از جمله تأمین امنیت، فضا و نگهداری بعد از آن فراهم شود به همین علت تا کنون در هیچ‌کدام از محوطه‌ها کار علمی باستان‌شناسی صورت نگرفته است.
وی مطرح کرد: متأسفانه سودجویان آثار تاریخی با یک سری داده‌های غلط و داشتن نقشه‌هایی که مورد تائید نیستند با دستگاه‌های فلزیاب به تخریب پرداخته و لطمات جبران‌ناپذیری به مواریث فرهنگی وارد می‌کنند.
یوسفی افزود: نداشتن آگاهی جوامع محلی از اهداف سودجویان مشکل‌ساز شده است، می‌طلبد انجمن‌های میراث فرهنگی نسبت به اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مردم تلاش کنند، اکنون در حفاظت از آثار تاریخی با مشکلات بسیاری از جمله مسائل فرهنگی مواجه هستیم.
وی نداشتن خودروی اداری برای سرکشی از محوطه‌های تاریخی را از جمله مشکلات دانست و عنوان کرد: تا کنون ۱۷ محوطه تاریخی در شهرستان کاشمر شناسایی شده که هفت محوطه در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده و ثبت باقی محوطه‌ها در دست پیگیری است.
وی یادآور شد؛ سال گذشته ۸ نفر از حفاران غیر مجاز دستگیر شده‌اند که حکم ۵ نفر قطعی و اجرا شده و ۳ نفر دیگر در انتظار صدور حکم هستند، همچنین کشف اقلام غیر مجاز حفاری افزایش چشمگیری داشته است.
تخریب محوطه‌های تاریخی با لودر و باروت
در ادامه رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه نیز گفت: در دو شهرستان تربت‌حیدریه و زاوه بالغ‌بر ۳۸۰ محوطه و اثر تاریخی داریم، تعدد آثار تاریخی و وجود آثار مربوط به اوایل و قبل از اسلام موجب شده حفاران غیر مجاز بیشتر در این شهرستان اقدام به حفاری کنند.
علی محمدی عنوان کرد: برای حفاظت بهتر از محوطه‌ها و آثار تاریخی اکنون بالغ‌بر ۲۶ انجمن در قالب ۱۰۵ نفر عضو ما را در حفاظت بیشتر از این آثار همراهی می‌کنند، سال گذشته بالغ‌بر ۱۲تا ۱۳ مورد حفاری غیر مجاز در سطح شهرستان داشتیم که در ۶ مورد حفاران غیر مجاز دستگیر شدند، از ابتدای امسال نیز تا کنون ۶ مورد حفاری داشته‌ایم که با همکاری دستگاه قضا، نیروی انتظامی و نیروهای امنیتی در دو حفاری متخلفان دستگیر و حکم برخی قطعی و برخی دیگر در دست پیگیری است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه همچنین عنوان کرد: از این افراد ۱۸ قلم ابزارآلات حفاری کشف و ضبط شده است، اکثر متخلفان در حین حفاری دستگیر شدند و نتوانستند اقلامی را کشف کنند.
وی تصریح کرد: بیشتر تخریب‌ها که شبانه صورت می‌گیرد به نیت گنج است و این موجب شده بیشترین آسیب به لایه‌های تاریخی که از نظر حفاران ارزشی ندارد وارد شود، هر چند در حفاظت بهتر از محوطه‌های تاریخی با کمبود نیروی انسانی و تجهیزات مواجه هستیم، اما با همراهی بسیج و نیروی انتظامی تا حدودی کمبودها جبران شده است.
محمدی ادامه داد: متأسفانه در یک مورد متخلفان بخشی از محوطه تاریخی را با لودر تخریب کرده و در اقدامی دیگر بخشی از پایه‌های پایینی کوه را که قلعه تاریخی بود، با باروت منفجر کردند، بدون شک میراث فرهنگی مربوط به یک اداره یا سازمان خاص نیست، از گذشتگان مانده و همه ما در برابر حفاظت از این آثار مسئول هستیم.
وی تأکید کرد: تمامی حفاری‌هایی که از سال قبل تا کنون توسط متخلفان صورت گرفته اقلام خاصی کشف نکردند فقط لایه‌های بسیار ارزشمند تاریخی را تخریب می‌کنند، ۹۹ درصد کسانی که می‌گویند نقشه دارند و از طریق دعانویس به اشیایی رسیدند، فقط می‌خواهند افراد را فریب دهند و گفته‌هایشان صحت ندارد.
۸۰ درصد حفاری‌ها در خواف بر اساس شایعات است
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خواف نیز عنوان کرد: طبق بررسی‌های باستان‌شناسی که صورت گرفته محوطه‌هایی از عصر برنز در شهرستان خواف مشاهده شده است، همچنین برخی شهرها جزء مناطق مسکونی پیش از اسلام بوده و آثارشان به دست آمده است.
محمود باعقیده با بیان اینکه اکثر آثار قبل از اسلام تپه و محوطه هستند و اکثر ابنیه به جای مانده نیز مربوط به بعد از اسلام هستند، عنوان کرد: تا کنون ۴۵۰ محوطه و آثار تاریخی در شهرستان خواف شناسایی شده که از این تعداد ۱۰۲ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و دو اثر مدرسه غیاثیه خرگرد و آسبادهای نشتیفان در فهرست انتظار یونسکو شماره انتظار گرفتند.
وی به وضعیت حفاری‌های غیر مجاز در شهرستان اشاره کرد و افزود: خوشبختانه شهرستان خواف به دلیل مرزی بودن از حساسیت بیشتری برخوردار است و این موجب شده به دلیل ایست و بازرسی‌ها و پایگاه‌های بسیجی که فعال‌تر هستند، میزان حفاری‌ها نسبت به شهرستان‌های همجوار کمتر باشد.
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خواف مطرح کرد: پراکندگی آثار تاریخی موجب شده با مشکلاتی مواجه باشیم که کمبود نیرو و خودرو از آن جمله است، البته فعال شدن ۳۵ انجمن میراث فرهنگی در روستاها و همکاری خوب بسیج توانسته کمبودها را تا حدودی جبران کند.
وی گفت: اغلب حفاری‌های غیر مجاز در زمستان انجام می‌شود، به طور میانگین هر دو ماه گزارش حفاری را در منطقه داریم، بیشتر اقلامی که تا کنون کشف شده ظروف سفالی و فلزی بوده است.
باعقیده اظهار کرد: امسال حدود ۸۵ قلم و سال گذشته حدود ۶۵ قلم شی از حفاران غیر مجاز کشف شده که بیشتر آنها در دسته ظروف بوده‌اند، همچنین بیش از ۴۰ درصد حفاران غیر مجاز دستگیر شده‌اند.
وی تصریح کرد: ۸۰ درصد حفاری‌ها که در شهرستان خواف توسط متخلفان صورت می‌گیرد بر اساس شایعات بوده و حتی برخی محوطه‌هایی که در آن حفاری صورت گرفته تاریخی نبوده است.
باعقیده در خصوص افرادی که اخیراً در این شهرستان دستگیر شدند و کشف ۵۵ قلمشی تاریخی از قاچاقچیان گفت: در پی دریافت اطلاعاتی مبنی بر خرید و فروش اشیاء تاریخی، مأموران نیروی انتظامی شهرستان خواف طی عملیاتی ضربتی، موفق به کشف اشیاء تاریخی و دستگیری متخلفان شدند.
وی اظهار کرد: اشیاء کشف شده متعلق به ادوار مختلف تاریخی است، اشیای مکشوفه شامل سکه، ظروف سفالی و زیورآلات بوده که به منظور بررسی بیشتر و تأیید اصالت تحویل اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی شد.
بدون شک باید آگاهی عمومی مردم جامعه را نسبت به حفاظت از ارزش‌ها و ثروت‌های فرهنگی از طریق آموزش و مشارکت آنها در طرح‌های مرمت و حفاظت و حس تعلق خاطر در افراد نسبت به میراث فرهنگی افزایش داده و تقویت کرد، یکی از تاثیرگذارترین مسائل در حفظ ابنیه و بافت‌های تاریخی و جلوگیری از تخریب آنها، تقویت حس تعلق به مکان در افراد جامعه است. هر چه میزان تعلق خاطر افراد به ارزش‌ها و ثروت‌های فرهنگی افزایش پیدا کند، میزان تاب‌آوری کالبدی بناهای ارزشمند و تاریخی نیز افزایش می‌یابد.
Thursday, 9 May , 2024