به دلیل وضعیت کنونی متاثر از بیماری همه‌گیر کرونا و همچنین رکود اقتصادی حاکم برجهان و محدودیت سفر، در دوران پساکرونا با حجم بالایی از تقاضا برای مقاصد گردشگری مختلف مواجه خواهیم شد اما احتمالا امکان و یا توان سفر به مقاصد گردشگری گران‌قیمت محدود خواهد بود و به همین دلیل تقاضا برای مقاصد گردشگری ارزان‌قیمت افزایش پیدا می‌کند.

ایران در سال‌های گذشته همیشه یکی از ارزان‌ترین مقاصد گردشگری در دنیا بوده و طی چند سال گذشته هم این موضوع شدت پیدا کرده، به‌طوری‌که اکنون جزو این مقاصد محسوب می‌شود. بنابراین ایران می‌تواند از چالش سیل عظیم تقاضا به ‌عنوان مقصد گردشگری در دوران پساکرونا، به‌ عنوان یک فرصت اقتصادی استفاده کند.

و اما خراسان رضوی استانی است به دلیل وجود بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) بیشترین گردشگر را جذب کرده است. بر اساس آمارها سال گذشته بیش از ۳۲ میلیون زائر و گردشگر به استان آمده‌اند که ۳ میلیون و ۸۱۹ هزار و ۱۴۶ نفر از این زائران و گردشگران خارجی بوده‌اند که بیشترین آن‌ها به ترتیب از کشورهای عراق، بحرین، عمان، امارات، پاکستان و… وارد استان خراسان رضوی شده‌اند.

البته بر اساس سیاست‌گذاری صورت گرفته از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای خراسان رضوی ۸ بازار هدف گردشگری شامل عراق، آذربایجان، افغانستان، عمان، کویت، امارات، پاکستان و هندوستان تعیین‌شده است و برنامه‌های جذب گردشگر از این بازارهای هدف گردشگری در حال برنامه‌ریزی و اجراست.

 از آنجا که پرواز مستقیم، جاذبه سفر و تاسیسات اقامتی از فاکتورهای جذب گردشگر به‌شمار می‌رود، برنامه‌هایی مبتنی بر این فاکتورها طراحی‌شده است به‌گونه‌ای که تقریباً حدود ۵۰ درصد ظرفیت اقامتی کشور در این استان قرار دارد و اقامت در این استان در گونه‌های مختلف از ارزان‌قیمت تا بالاترین سطح و درجه از امکانات و خدمات وجود دارد و هیچ کمبودی در این زمینه وجود ندارد. همچنین برای سهولت دسترسی زائران و مسافران در حال حاضر از کشورهای عراق ، افغانستان، تاجیکستان و قطر  به مشهد پرواز مستقیم برقرار است و با عادی شدن شرایط بحرانی ناشی از شیوع ویروس کرونا و مساعد شدن اوضاع به‌سرعت تعداد کشورها و پروازها افزایش خواهد یافت .

از دیگر ویژگی‌های استان خراسان رضوی می‌توان به اقلیم چهارفصل خراسان و سابقه کهن تاریخ و تمدنی  اشاره کرد که علاوه بر وجود بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) خود مقصد گردشگری است که طی چند سال گذشته با هدف توزیع ثروت، توزیع سفر نیز انجام‌شده است چون بر این باوریم که جمعیت چند ده‌میلیونی زائر و مسافر مشهد می‌تواند زمینه آبادانی شهرها و روستاهای کمتر توسعه‌یافته استان را فراهم کند.

در حال حاضر با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده با صدور ۱۰۴ مجوز فعالیت اقامتگاه بومگردی در ۲۱ شهرستان استان و پیش‌بینی راه‌اندازی ۵۱ اقامتگاه دیگر در استان، فرصت خوبی جهت پذیرش گردشگر در نقاط مختلف استان خصوصاً در مناطق کم‌برخوردار و روستایی فراهم‌شده است و ادامه این روند با توجه ویژه به مقاصد مستعد توسعه از طریق صدور مجوزهای مراکز گردشگری کشاورزی ، کمک خوبی جهت تمرکززدایی از مرکز استان و استفاده از ظرفیت‌های بی‌نظیر و بی‌بدیل استان در جهت توسعه گردشگری و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم در مناطق مستعد گردشگری خواهد شد.

بر کسی پوشیده نیست که بیشترین آسیب‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا متوجه مشاغل و کسب‌وکارهای مرتبط با حوزه گردشگری از جمله حمل‌ونقل، مراکز اقامتی، پذیرایی و تفریحی، بازار، تورهای گردشگری و… بوده است و از طرفی عدم‌حمایت و همراهی دستگاه‌های اجرایی با بخش خصوصی و دست‌اندرکاران این صنعت می‌تواند باعث تعمیق بحران موجود و ایراد آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر این صنعت حساس شود اگرچه سیاست‌های حمایتی دولت از قبیل اعطای تسهیلات، بیمه بیکاری، امهال بدهی‌های تأسیسات گردشگری، اجازه تداوم فعالیت این واحدها در شرایط کرونا و… تسکینی موقت بر مشکلات حاد پیش‌آمده بوده است ولی می‌طلبد دولت در سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی، نگاه حمایتی خود را  بیش‌ازپیش  به بقا و احیای این صنعت معطوف سازد.

حفظ سرمایه‌گذاری‌های سنگین انجام‌شده در بخش‌های گردشگری و اقامتی ازیک‌طرف و نگهداری و مراقبت از سرمایه‌های انسانی از طرف دیگر نقش مؤثری در احیای هر چه سریع‌تر این صنعت گردشگری در دوران پسا کرونا خواهد داشت و با توجه به این‌که در حال حاضر  تمامی بخش‌های صنعت گردشگری با  مشکلات عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند و درگیر بحران بی‌سابقه ناشی از تعطیلی بیش از دوسوم تأسیسات گردشگری ، عدم حضور گردشگران ، درصد اشغال پایین واحدهای اقامتی  و بیکاری قریب به بیست هزار نفر از نیروی شاغل مستقیم حوزه گردشگری می‌باشند  و با عنایت به نقش‌آفرینی مؤثر صنعت گردشگری در غلبه بر مشکلات  اقتصادی در تمامی حوزه‌های مرتبط در دوران پسا کرونا ، اهتمام  و عنایت ویژه حمایتی دولت به این صنعت بیش از گذشته ضرورتی انکارناپذیر است.

تردیدی نیست با عبور از بحران، ایران به‌عنوان ارزان‌ترین مقصد گردشگری در دنیا می‌تواند به‌زودی آسیب‌های وارده را ترمیم نموده و در فرصت کوتاهی پذیرای تعداد زیادی از گردشگران خارجی  و رونق مجدد کسب‌وکارهای گردشگری باشد.

*معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی